Hướng dẫn giải toán ester và chất béo dạng vỡ lòng

Câu hỏi trắc nghiệm là bao la, bát ngát. Bạn dễ bị choáng ngợp và quay cuồng, không còn định hướng được gì. Khác với bài tập tự luận, 1 dạng toán bạn có thể làm đi làm lại nhiều lần; thì ở toán trắc nghiệm – do số dạng bài là vô cực (nguyên nhân vì trí tưởng tượng của con người quá phong phú!) nên chưa kịp quen dạng toán này thì đã phải qua dạng toán khác.

10 bài 10 dạng, làm sao bây giờ?

Chỉ có 1 cách thôi, bạn phải làm nhiều để quen dần. Bạn nào có cách khác hay hơn thì comment ở dưới nha. Rất cám ơn và chúc bạn may mắn.

---

1. Toán ester tính khối lượng muối

Phản ứng thủy phân ester đơn chức là 1RCOO-R’ + 1NaOH → 1RCOONa + 1R’-OH nên

• Mol_ester = mol_NaOH = mol_{muối RCOONa} = mol_{ancol R’-OH}
• BTKL có m_ester + m_NaOH = m_muối + m_ancol

M trung bình của hỗn hợp hai ester đồng phân

• ví dụ 2 ester HCOO-C₂H₅ và CH₃COO-CH₃ là đồng phân C₃H₆O₂
• M trung bình của 2 ester = M_C3H6O2 = 74

Hãy suy nghĩ và đặt câu hỏi nếu cần (vào bình luận bên dưới) các bài toán đã giải sau đây.

1.1. Thủy phân 8,8 g este X có công thức phân tử C₄H₈O₂

bằng dung dịch NaOH vừa đủ thu được 4,6 g ancol Y và

A. 8,1 gam muối.

B. 4,2 gam muối.

C. 8,2 gam muối.

D. 4,1 gam muối.

• Vì ester đơn chức nên mol ester = NaOH = 0,1
• BTKL có X + NaOH = muối + ancol
• Thế số vào có 8,8 + 0,1 x 40 = muối + 4,6
• Tính ra muối = 8,2 gam

1.2. Xà phòng hóa hoàn toàn 3,7 gam HCOOC₂H₅ bằng

một lượng dung dịch NaOH vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 4,8.

B. 5,2.

C. 3,2.

D. 3,4.

• Mol ester = 3,7 : 74 = 0,05
• Vì là ester đơn chức => mol muối HCOONa = mol ester = 0,05
• Vậy m = 0,05 x 68 = 3,4

1.3. Xà phòng hoá hoàn toàn 22,2 gam hỗn hợp gồm hai este

HCOOC₂H₅  và CH₃COOCH₃  bằng dung dịch NaOH 1M (đun nóng). Thể tích dung dịch NaOH tối thiểu cần dùng là

A. 400 ml.      

B. 300 ml.      

C. 150 ml.      

D. 200 ml.

---

2. Tìm công thức phân tử ester từ phản ứng cháy

Thường dùng công thức Số C = mol_C : mol_ester = mol_CO2 : mol_ester

2.1. Đốt cháy hoàn toàn 2,2 gam este X (no, đơn chức, mạch hở)

thu được 2,24 lít khí CO₂ (đo ở đktc). Công thức phân tử của X là

A. C₃H₆O₂. 

B. C₄H₆O₂.    

C. C₂H₄O.     

D. C₄H₈O₂.

Ester đơn-no-hở là C_nH_2nO₂ ⇒ M_CnH2nO2 = (14n + 32) ⇒ Mol este = 2,2 : (14n+32)

Mol CO₂ = 0,1 mol

Số C = mol_CO2 : mol_ester nên

• n = 0,1 : [2,2 : (14n+32)] ⇒ 2,2n = 0,1.(14n+32)
• Bấm máy tính ra n = 4
• nên ester là C₄H₈O₂

---

3. Tìm công thức cấu tạo của ester

Mình nhớ M của một số ester, ancol để làm bài trắc nghiệm cho nhanh. Hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng!

+Nhớ M của ancol hay gặp C₂H₅OH = 46; rồi suy ra M các ancol khác

Đồng đẳng hơn kém nhóm -CH₂– (tức hơn kém 14 gam). Vậy nếu là

• CH₃OH thì M = 46 – 14 = 32
• C₃H₇OH thì M = 46 + 14 = 60
• C4H9OH thì M = 46 + 28 = 74 …

Nếu tính ra M kém các M trên là 2 ⇔ ít hơn 2H ⇔ có 1 liên kết C=C, ví dụ

• M = 58 => C₃H₅OH ⇔ CH₂=CH-CH₂-OH
• M = 72 => C4H7OH ⇔ CH₂=CH-CH₂-CH₂-OH, …

+Nhớ M của ester hay gặp C₂H₄O₂ = 60; rồi suy ra M các ester khác

Đồng đẳng hơn kém nhóm -CH₂– (tức hơn kém 14 gam). Vậy nếu là

• C₃H₆O₂ thì M = 60 + 14 = 74
• C₄H₈O₂ thì M = 60 + 2×14 = 88
• C₅H₁₀O₂ thì M = 60 + 3×14 = 102

Nếu tính ra M kém các M trên là 2 ⇔ ít hơn 2H ⇔ có 1 liên kết C=C, ví dụ

• M = 72 => C₃H₄O₂ ⇔ HCOO-CH=CH₂
• M = 86 => C₄H₆O₂ ⇔ HCOO-CH=CH-CH₃, …
• M = 100 => C₅H₈O₂ ⇔ HCOO-CH=CH-CH₂-CH₃, …

+Nhớ M của muối hay gặp CH₃COONa = 82; rồi suy ra M các muối khác

Đồng đẳng hơn kém nhóm -CH₂– (tức hơn kém 14 gam). Vậy nếu là

• HCOONa thì M = 82 – 14 = 68
• C2H5COONa thì M = 82 + 14 = 96

Hãy suy nghĩ và đặt câu hỏi nếu cần (vào bình luận bên dưới) các bài toán đã giải sau đây.

3.1. Thủy phân este X có công thức phân tử C₄H₈O₂

trong dung dịch NaOH thu được hỗn hợp 2 chất hữu cơ Y và Z, trong đó Z có tỉ khối hơi so với CH₄ bằng 2. Công thức cấu tạo của este X là

A. HCOO-CH₂-CH₂-CH₃.

B. CH₃-COO-CH₂-CH₃.             

C. CH₃-COO-CH₃.             

D. CH₃-CH₂-COO-CH₃.

• Ester C₄H₈O₂ → Y + Z
• Cho d_Z/CH4 = 2 ⇔ M_Z : M_CH4 = 2 ⇔ M_Z = 2 x 16 = 32 = CH₃OH
• Vậy ester C₄H₈O₂ = CH₃-CH₂-COO-CH₃

3.2. Cho 7,4 gam chất hữu cơ X có công thức phân tử C₃H₆O₂

phản ứng hết với dung dịch NaOH đun nóng, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 8,2 gam muối. Công thức của X là

A. C₂H₅COOH.         

B. CH₃COOCH₃.       

C. HOC₂H₄COOH.                

D. HCOOC₂H₅.

• Mol_C3H6O2 = 7,4 : 72 = 0,1 = Mol_muối (vì đơn chức)
• M_muối = 8,2 : 0,1 = 82 = CH₃COONa
• Vậy C₃H₆O₂ = ester = CH₃COO-CH₃

3.3. Thủy phân hoàn toàn 8,8 gam este đơn chức, mạch hở X với

100 ml dung dịch KOH 1M (vừa đủ) thu được 4,6 gam một ancol Y. Tên gọi của X là

A. etyl fomat.                          

B. etyl propionat.                     

C. etyl axetat.                          

D. propyl axetat.

• Mol_ester = Mol_KOH = 0,1 x 1 = 0,1
• M_ester = 8,8 : 0,1 = 88 = C₄H₈O₂
• M_{ancol Y} = 4,6 : 0,1 = 46 = C₂H₅OH
• Vậy ester C₄H₈O₂ = CH₃COO-C₂H₅ = etyl axetat

3.4. Hóa hơi hoàn toàn 4,4 gam một este X mạch hở, thu được thể tích hơi

bằng thể tích của 1,6 gam khí oxi (đo ở cùng điều kiện). Mặt khác, thủy phân hoàn toàn 11 gam X bằng dung dịch NaOH dư, thu được 10,25 gam muối. Công thức của X là

A. C₂H₅COOCH₃.

B. C₂H₅COOC₂H₅.                 

C. CH₃COOC₂H₅.

D. HCOOC₃H₇.

---

4. Tìm công thức cấu tạo của hai ester liên tiếp

Cũng như lớp 11, mình đi tìm số C trung bình.

Nhưng nhanh hơn, mình tìm M trung bình của hai ester và …nhớ M của hai ester liên tiếp để chọn.

4.1. Xà phòng hoá hoàn toàn 1,99 gam hỗn hợp hai este

bằng dung dịch NaOH thu được 2,05 gam muối của một axit cacboxylic và 0,94 gam hỗn hợp hai ancol là đồng đẳng kế tiếp nhau. Công thức của hai este đó là       

A. CH₃COOCH₃ và CH₃COOC₂H₅. 

B. C₂H₅COOCH₃ và C₂H₅COOC₂H₅.

C. CH₃COOC₂H₅ và CH₃COOC₃H₇.

D. HCOOCH₃ và HCOOC₂H₅.

+Hai ester → 1 Muối + 2 Ancol liên tiếp

• suy ra hai ester cũng đồng đẳng liên tiếp
• BTKL có m_{2 ester} + m_NaOH = m_muối + m_{2 ancol}
• Thế số vào tính ra m_NaOH = 1 => n_NaOH = 0,025

+Vì 2 ester đơn chức (nhìn đáp án!) nên n_{2 ester} = n_NaOH = 0,025

• M_{trung bình 2 ester} = 1,99 : 0,025 = 79,6
• Vậy hai ester là C₃H₆O₂ (M = 74) và C₄H₈O₂ (M = 88)

4.2. Xà phòng hóa hoàn toàn 48,51 gam hỗn  hợp hai este đơn chức,

mạch hở cần dùng vừa đủ dung dịch chứa 0,75 mol NaOH. Sau phản ứng thu được m gam hỗn hợp muối của hai axit cacboxylic đồng đẳng liên tiếp và một ancol. Giá trị của m là

A. 41,54.        

B. 45,51.        

C. 54,51.        

D. 51,54.

---

5. Liên kết nhanh

Đọc thêm các bài viết Ester-Chất béo và Hóa lớp 12 tại đây.

Đừng quên chia sẻ bài viết lên mạng xã hội để nhiều người cùng học nha bạn.