Amine là gì? Vì sao gọi amine là base hữu cơ?
Cá và Chanh là đôi bạn thân. Khi cá có mùi tanh, Chanh sẽ giúp Cá rửa sạch. Hãy cùng tìm hiểu xem vì sao Chanh lại rửa sạch được chất tanh trên người Cá nha bạn.
Amine chính là chất tạo nên mùi tanh của Cá.
Nội dung bài viết
1. Amoniac ở lớp 11, một base vô cơ khai rình!
Ở lớp 11, bạn đã biết NaOH là base vô cơ mạnh, do khi hòa tan vào nước, nó bung ra (rất mạnh) thành ion OH– có phương trình điện ly là
NaOH → Na+ + OH–.
Cũng biết NH3 là base vô cơ yếu, như khi hòa tan vào nước, nó tác dụng (yếu) với nước (nhận H+ của H2O) tạo ion OH– theo phương trình:
NH3 + H2O ⇌ NH4+ + OH–
Ở lớp 12, bạn sẽ gặp lại base giống NH3 ; nhưng các nguyên tử H của NH3 đã được thế bằng các gốc hydrocarbon. Người ta gọi các chất này là Amine và tương tự, Amine có tính base như NH3; nhưng gọi là base hữu cơ.
2. Định nghĩa Amine của hóa 12
Phân loại Amine
- Nếu dựa trên các gốc R, R’, R”: amine mạch hở, amine thơm, amine dị vòng.
- Nếu dựa trên bậc amine: amine bậc I, bậc II, bậc III.
3. Những amine học trong chương trình hóa học 12
Amine đơn giản nhất là amine đơn-no-hở
Đơn: chỉ có 1 nguyên tử Nitơ.
No: liên kết giữa các nguyên tử C chỉ là liên kết đơn C-C (không có liên kết đôi, liên kết ba giữa các nguyên tử C; không có vòng benzen)
Hở: mạch cacbon hở dễ hiểu – không có mạch vòng!
Công thức chung của loại amine này là
- CnH2n+3N với n ≥ 1
- nếu là bậc I mới ghi CnH2n+1-NH2
Amine có mùi khó chịu: Metylamin CH3-NH2, đimetylamin (CH3)2NH, trimetylamin (CH3)3N và etylamin C2H5-NH2 là những chất khí có mùi khai (giống NH3) khó chịu, độc, dễ tan trong nước. Các amin đồng đẳng cao hơn là chất lỏng hoặc rắn.
Amine có vòng benzen đơn giản nhất là C6H5-NH2
+CT phân tử: C6H7N.
+Có 3 tên gọi: Aniline ; Phenylamine ; Benzenamine.
+Là amine thơm (N gắn trực tiếp vào C vòng benzen). Aniline là chất lỏng không màu, nhiệt độ sôi 184 oC, rất độc, ít tan trong nước, tan tốt trong ancol và benzen.
+Điều chế aniline: khử nitrobenzen bằng H mới sinh (Hiđro từ phản ứng Fe, Zn… + axit HCl)
C6H5-NO2 + 6[H] → C6H5-NH2 + 2H2O
Amine có vòng benzen tiếp theo là C7H9N
CT chung là CnH2n-5N với n ≥ 6.
Chúng mình chỉ viết các chất đồng phân với trường hợp này thôi (xem mục sau).
4. Vẽ và gọi tên amine đồng phân của CnH2n+3N
Tên kiểu GỐC – CHỨC của amine gọi như sau
+Amine bậc I
- R-NH2
- Tên gốc R + amin
- CH3–NH2 là Metylamin
- CH3-CH2–NH2 là Etylamin
- (CH3)2CH-NH2 là Isopropylamin
+Amine bậc II
- R-NH-R’
- Tên gốc R và R’ + amin
- nếu R và R’ giống nhau: dùng đi + tên gốc
- nếu R và R’ khác nhau: gọi theo abc…
- Ví dụ
- CH3–NH-CH3 hoặc (CH3)2NH là Đimetylamin
- (C2H5)2NH là Đietylamin
- CH3–NH-C2H5 là EtylMetylamin
+Amine bậc III
- R-N-R'(R”)
- Tên gốc R, R’ và R” + amin
- nếu R, R’ và R” giống nhau; dùng tri + tên gốc
- nếu R, R’ và R” khác nhau: gọi theo abc…
- Ví dụ
- (CH3)3N là Trimetylamin
- (CH3)(C2H5)(CH3CH2CH2)N là EtylMetylPropylamin
- (CH3)(C2H5)2N là ĐiEtylMetylamin
- (CH3)2(C2H5)N là EtylđiMetylamin
Vẽ đồng phân amine (bậc I, II, II) của CnH2n+3N
Hãy tự vẽ trước khi xem bài giải nha bạn!
| bậc I | bậc II | bậc III |
| CH3–NH2 | không có | không có |
| bậc I | bậc II | bậc III |
| CH3-CH2–NH2 | CH3–NH-CH3 | không có |
| bậc I | bậc II | bậc III |
| CH3-CH2-CH2–NH2 (CH3)2CH2–NH2 | CH3–NH-C2H5 | (CH3)3N |
| bậc I | bậc II | bậc III |
| CH3-CH2-CH2-CH2–NH2 (CH3)2CH2-CH2–NH2 CH3-CH2-CH(CH3)-NH2 (CH3)3C-NH2 | CH3-CH2-CH2–NH-CH3 (CH3)2CH-NH-CH3 C2H5–NH-C2H5 | (CH3)2NC2H5 |
Vui lòng tự vẽ!
Hãy xem bài giải sau:
5. Vẽ và gọi tên amine đồng phân (có vòng benzen) của C7H9N
6. Bảng tổng hợp số đồng phân
Để làm trắc nghiệm, bạn cần nhớ số đồng phân theo bảng tổng kết sau:
7. Phân biệt bậc Amine và bậc Ancol
8. Có lẽ bạn chưa biết vài amine
8.1. Amine có trong khói thuốc lá
Nicotine.
8.2. Mùi tanh của cá
Mùi tanh do cá chứa một số amin có mùi tanh, điển hình là trimelylamin (CH3)3N là chất có mùi tanh nổi trội nhất. Người ta đã định lượng được:
- trong 100gam cá nước ngọt có từ 66-116mg trimetylamin.
- trong 100gam cá biển có từ 250-470mg (vì thế nên bạn thường thấy cá biển tanh hơn cá nước ngọt).
Các bộ phận trong cá cũng tanh nhiều, tanh ít khác nhau. Chẳng hạn, chất nhớt ở bề mặt, mỡ, ruột, lớp màng đen ở bụng con cá mè và hoa khế trong đầu con cá trê… là những bộ phận tanh nhiều hơn so với phần thịt cá. Đặc biệt, khi cá đã chết hoặc bị ươn, cá càng tanh hơn do khi để lâu; một số vi khuẩn đã biến các base amine trong cá thành trimetylamin.
Để khử mùi tanh của cá, có các cách dùng khi nấu nướng
- bạn dùng axit hữu cơ (ăn được) để phản ứng với base amine. Phản ứng xảy ra tạo muối và nước, tức làm amine tiêu tan nên cá hết tanh. Các axit này có trong:
- Nước cốt chanh, giấm, mẻ, khế, dọc, tai chua, sấu…
- Lá chè, lá ổi, lá cúc tần, lá găng, nước chè đặc hay chuối xanh thái lát có chất chát-là axit Tanic (thuộc polyphenol).
- bạn dùng dung môi hữu cơ để hòa tan được chất hữu cơ amine; khi đó các amine bị rửa trôi đi nên cá cũng hết tanh. Dung môi hay dùng nhất là rượu (dung dịch C2H5OH), nước vo gạo.
- bạn dùng các gia vị như hành, rau răm, thì là, ớt, gừng, riềng, nghệ, ngổ… Chúng có tác dụng át mùi tanh của cá.
9. Liên kết nhanh
Đọc thêm về Amine và Hóa lớp 12 tại đây.
Nếu có câu hỏi hoặc ý tưởng mới, hãy lưu lại trong phần bình luận bên dưới Bạn nhé! Câu hỏi và ý tưởng của Bạn luôn tuyệt vời.
w3chem.com
Đừng quên chia sẻ bài viết lên mạng xã hội để nhiều người cùng học nha bạn.
